Πέρασαν έξι χρόνια από τότε που διάβασα για πρώτη -και τελευταία- φορά κάποιο βιβλίο του πολυγραφότατου Χιώτη συγγραφέα Γιάννη Μακριδάκη, με τίτλο Λαγού Μαλλί. Αν και η αναγνωστική ανάμνηση έχει υποχωρήσει, φαντάζομαι πως το συναίσθημα εκείνης της ανάγνωσης δεν μου δημιούργησε την ανάγκη για επιστροφή. Πρόσφατα μου έκαναν δώρο το Ήλιος με δόντια. Το δώρο συνοδεύτηκε με ιδιαιτέρως κολακευτικά σχόλια. Υποσχέθηκα να το διαβάσω άμεσα, υπόσχεση που δεν ήμουν σίγουρος πως θα τηρήσω. Ένα μεγάλης διάρκειας ταξίδι με τρένο όμως στάθηκε η αφορμή. Και το ταξίδι μίκρυνε. Και η νύχτα που ακολούθησε, παρά την κόπωση της ημέρας που προηγήθηκε, με βρήκε να αντιστέκομαι στις Σειρήνες του Ύπνου, με σκοπό να φτάσω μέχρι το τέλος. Αυτή η αναγνωστική εμπειρία ναι, σίγουρα θα με οδηγήσει στο άμεσο μέλλον στην επιστροφή σε κάτι δικό του.

Ναι. Εγώ είμ’ αυτός. Ο Κωσταντής με τ’ όνομα, που δούλευα κάλφας στο μηχανουργείο του μαστρο-Μιμάκη στη Φτωχιά Προκυμαία, άκρη άκρη στο λιμάνι της Χώρας, εκεί όπου αράζουνε τα βαπόρια. Μπορείς να με φωνάζεις και Ιδιώνυμον. Ακούω και σ’ αυτό ακόμα, δεν το ξέχασα. Μην κοιτάς που τώρα, εν έτει 1969, με λένε Κωνσταντίνο, αφράτεψα και είμαι μες στα μαύρα, ας όψονται εκείνες οι μαύρες μέρες, οι άραχνες.

Χίος, γερμανική κατοχή. Ο Κωσταντής, θύμα σχολιασμών και πειραγμάτων, θα βρει καταφύγιο σε μια νέα οικογένεια, θα τον πάρει στο σπίτι του ο μαστρο-Μιμάκης και θα τον κάνει βοηθό του στο μηχανουργείο. Σχολιασμοί και πειράγματα είναι χαρακτηρισμοί ελάχιστοι για να αποτυπώσουν την κόλαση που ζούσε, ήδη από την προεφηβική του ηλικία, ο Κωσταντής. Έμαθε, όμως, να αδιαφορεί, να ζει μονάχος, να ακούει το σώμα του, να ερωτευτεί. Όλα έβαιναν καλώς, έστω και σχετικά, μέχρι εκείνη την αποφράδα μέρα. Τώρα, χρόνια μετά, επιχειρεί να πιάσει το νήμα της αφήγησης από την αρχή, μήπως και καταφέρει να φτάσει μέχρι εκείνη την ημέρα, ημέρα την οποία η μνήμη έχει κρύψει βαθιά σε μια αντίδραση επιβίωσης. Τι συνέβη εκείνη την ημέρα;Το κυρίαρχο γνώρισμα της γραφής του Μακριδάκη είναι η άψογη αποτύπωση του προφορικού λόγου, η μεταφορά του στο χαρτί, η διατήρηση της ορμής του, η ντοπιολαλιά που δεν ξενίζει στιγμή, και μιλάει κατ’ ευθείαν στην καρδιά ακόμα και του μη εξοικειωμένου με την τοπική διάλεκτο αναγνώστη. Η πυρετώδης προσπάθεια του Κωσταντή να ανασυνθέσει την ιστορία του, να φτάσει μέχρι το τέλος, ο αγώνας του, να μη χαθεί στον λαβύρινθο των παρεκβάσεων και των λεπτομερειών, να επιβληθεί στον πόνο που του δημιουργεί η ανάμνηση.

Η προφορικότητα όμως, όσο ζωντανή και αν είναι, όση δύναμη και αν διαθέτει, δεν αρκεί για να μετατραπεί σε μυθιστόρημα. Χρειάζεται μαστοριά στη δομή και στο στήσιμο. Και ο Μακριδάκης τη διαθέτει. Με ευρήματα λειτουργικά, με μια ανατροπή καίρια και με ένα φινάλε ανάλογο της ιστορίας. Επιτυγχάνει να δέσει το μυθιστόρημά του με συνδέσεις που αντέχουν, να το θέσει πάνω σε στέρεες βάσεις, να μεταφέρει την ιστορία του Κωσταντή να συναντήσει την ιστορία του νησιού, να εντάξει στο προσωπικό το πανανθρώπινο, να αναφερθεί σε εχθρούς και σωτήρες, σε ντόπιους και ξένους, και να καταστήσει τα όρια μεταξύ τους δυσδιάκριτα, έτσι που τελικά να μην ξέρει κανείς ποιος είναι σύμμαχος και ποιος εχθρός, ποιος ντόπιος και ποιος ξένος, να σπάσει έτσι τα στερεότυπα της εθνικής ενότητας και της απόλυτης ανάγνωσης της Ιστορίας.

Εκδόσεις Βιβλιοπωλείο της Εστίας